Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 14 kwietnia 2015 r. w sprawie P 45/12 uznał, iż art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 128) na podstawie których bank jako wierzyciel wystawiał bankowy tytuły egzekucyjne na podstawie oświadczeń o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, zawartym w umowie kredytowej, na podstawie której bank wnosił o nadanie klauzul wykonalności, są niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał uznał, iż obowiązujący stan prawny „rodzi przekonanie społeczne” o uprzywilejowaniu podmiotów o dużej sile ekonomicznej w stosunku do innych podmiotów.

Analogiczna sytuacja w odniesieniu do dowodów mogących stanowić podstawę̨ wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym tj. wyciągu z ksiąg bankowych podpisany przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzony pieczęcią̨ banku pozwoliła ustawodawcy w nowelizacji z dnia 4 lipca 2019 roku znieść to wyjątkowe uprawnienie banków poprzez uchylenie art. 485 § 3. Powyższe stanowisko znalazło odzwierciedlenie w orzecznictwie TSUE – C-632/17 PKO, gdzie uznano, że przepisy postępowania nakazowego nie spełniają wymogów dyrektywy 93/13 r co do nakazu wydawanego na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych (art. 485 § 3 k.p.c.). Postępowanie nakazowe nie pozwala sądowi sprawdzić, czy w umowie kredytowej są informacje wymagane przez art. 10 dyrektywy 2008/48 w sprawie umów o kredyt konsumencki, a więc czy konsument zawierając umowę kredytową, decydował mając odpowiednią wiedzę.

W dalszych nowelizacjach KPC należy wysunąć wnioski de lege ferenda aby zobowiązania wynikające z weksla własnego (art.485 § 2 KPC) zabezpieczającego zobowiązania umowy kredytu konsumenckiego nie mogły być prowadzone w postępowaniach nakazowych albowiem postępowanie to nie daje sądowi wystarczających możliwości zbadania umowy pod kątem nieuczciwych warunków.  Należy wskazać, iż wydanie nakazu zapłaty bez takiego badania narusza art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 (ws. nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich).

Powyższe znajduje oparcie w orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który przesądziły o niezgodności przepisów o postępowaniu nakazowym (art. 484¹ i nast. kodeksu postępowania cywilnego) z prawem europejskim w sprawach ochrony konsumentów. W sprawie C-176/17 Profi Credit Trybunał orzekał w sprawie zobowiązania wynikającego z tytułu kredytu konsumenckiego zabezpieczonego wekslem własnym (art. 485 § 2 k.p.c.). Trybunał uznał, iż wydanie nakazu zapłaty bez zbadania przez sąd umowy pod kątem nieuczciwych warunków narusza art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Dodatkowo zdaniem TSUE uznało, iż wniesienie zarzutów do nakazu zapłaty uzależnione jest zbyt restrykcyjnymi przesłankami w postaci krótkiego terminu oraz nadmiernych wymogów formalnych i wysokiej opłaty sądowej.

Z powyższego należy wyciągnąć wnioski, iż należy zmienić przepisy o postępowaniu nakazowym, aby spełniały wymogi art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz art. 10 dyrektywy 2008/48 w sprawie umów o kredyt konsumencki, przez jednoznaczne wskazanie podstawy prawnej badania przez sąd z urzędu stosunku prawnego pomiędzy bankiem a konsumentem.  Zmiany wymaga kwestia wysokości opłaty sądowej obciążająca pozwanego przy wnoszeniu zarzutów do nakazu zapłaty. Konieczne wydaje się przedłużenie terminu na wniesienie zarzutów i uproszczenie wymogów formalnych.

TSUE sugeruje, aby w postępowaniach prowadzonych w trybie nakazowym, w celu ochron konsumenta, sąd na podstawie art. 486 § 1 k.p.c. winien wyznaczyć rozprawę celem weryfikacji spełnienia wymogów dyrektywy 93/13 i pozyskanie informacji o okolicznościach zawarcia umowy.

Trybunał Sprawiedliwości w swoim orzecznictwie nakazuje traktować naruszenie prawa unijnego tak jak krajowej konstytucji faktycznych i prawnych koniecznych do zapewnienia konsumentowi ochrony w świetle dyrektywy 93/13. Trybunał dopuszcza też możliwość powołania się na skutek bezpośredni praz zastosowanie art. 7 dyrektywy 93/13, który w związku z zasadą skutecznej ochrony sądowej wynikającą z art. 47 Karty Praw Podstawowych UE mógłby być podstawą prawną badania niezbędnych elementów umów.

Odnosząc się do postepowań prawomocnie zakończonych, w których konsumenci nie mogli korzystać z ochrony prawnej, TSUE uznaje, że uregulowania krajowe dotyczące prawomocnych orzeczeń  muszą być weryfikowane pod kątem unijnych zasad równoważności i skuteczności. W sprawie C-49/14 Finanmadrid TSUE stwierdził, że jeśli przepis uniemożliwiają lub utrudniają̨ ochronę konsumenta, nie powinny być przez sądy krajowe stosowane, nawet w postępowaniu egzekucyjnym.

W tej sytuacji jako podstawę prawną wznowienia postępowania po wyroku TSUE można wskazać, że strona była pozbawiona możności działania (art. 401 ust. 2 k.p.c.) poprzez ograniczenie możliwości obrony jej praw w zakresie, w jakim mogłaby zostać́ zapewniona, gdyby sąd krajowy z urzędu zbadał, zgodnie z obowiązkiem wynikającym z dyrektywy 93/13, abuzywność warunków umowy konsumenckiej. W sprawie (C-69/14 Târ ia) Rzecznik Generalny TSUE uznał, że wzruszenie orzeczeń sądowych po wyroku sądu konstytucyjnego powinno być dostępne również gdy jest to konieczne z uwagi na orzeczenie TSUE. Istniej również możliwość wykorzystania skargi nadzwyczajnej do zapewnienia konsumentowi należytej ochrony skierowanej do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego.